Na czym polega wspólność majątkowa między małżonkami?

Zasadą jest, że na skutek zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami ustawowa wspólność majątkowa. Wspólnością tą objęte zostają przedmioty nabywane przez małżonków w czasie jej trwania (z pewnymi wyjątkami). Zwłaszcza do majątku wspólnego – o czym się często nie pamięta – wchodzi wynagrodzenie za pracę uzyskiwane tylko przez jednego z małżonków.

Wspólność taka ma charakter „bezudziałowy”. Jest to właściwe istota tej instytucji, co niesie za sobą daleko idące konsekwencje praktyczne. M.in. dopóki ta wspólność trwa, małżonkowie nie mogą rozporządzić udziałem („częścią”) jakiegokolwiek przedmiotu wchodzącego w skład majątku wspólnego. Np. jeżeli małżonkowie posiadają wspólną nieruchomość, to jeden z nich nie może sprzedać połowy tej nieruchomości (nie jest on bowiem właścicielem udziału w nieruchomości). Każdemu z małżonków przysługuje też uprawnienie do korzystania i posiadania rzeczy wchodzących w skład majątku wspólnego w takim samym zakresie, jakim może robić to drugi z nich. Tak długo jak trwa wspólność nie można również dokonać podziału majątku wspólnego.

Instytucja ta wpływa też na obowiązki i uprawnienia małżonków w zakresie zarządu majątkiem wspólnym, z czym wiąże się, np. możliwość zgłoszenia sprzeciwu, co do dokonania czynności przez jednego z małżonków przez drugiego z nich. Istnieją także czynności, które wymagają dla swojej skuteczności zgody drugiego z małżonków.

Pozostawanie przez małżonków w ustroju ustawowej wspólności majątkowej, łączy się też z ich odpowiedzialnością za długi. Dotyczy to zarówno sytuacji, gdy taki dług jest zaciągany przez oboje małżonków, jak i przez jednego z nich (tutaj jednak znaczenie ma zgoda drugiego małżonka na dokonanie czynności).

Ustawowy ustrój majątkowy, w którym pozostają małżonkowie może zmienić się w czasie trwania małżeństwa. Może to nastąpić przede wszystkim na skutek zawarcia stosownej umowy majątkowej między małżonkami. Z uwagi na formę, w której to następuje (umowa) niezbędna jest zgodna wola stron, aby do tego doszło. Natomiast w przypadku ustanowienia rozdzielności majątkowej może to nastąpić także wbrew woli jednego z małżonków, tj. na skutek złożenia stosownego pozwu przez drugiego z nich. Pozew taki może zostać złożony przez małżonka samodzielnie, jak również, np. przez ustanowionego przez niego profesjonalnego pełnomocnika.

Sprawy takie mają charakter spraw majątkowych. Co za tym idzie, powód (jeden z małżonków) winien w pozwie oznaczyć wartość przedmiotu sporu. Zasadą jest, że w wypadku spraw majątkowych, jeśli wartość ta przekracza siedemdziesiąt pięć tysięcy złotych, sądem właściwym do ich rozpoznania jest sąd okręgowy. W przypadku spraw o ustanowienie rozdzielności majątkowej jest jednak inaczej – zawsze będą one toczyły się przed sądem rejonowym (w pierwszej instancji). Tak więc, np. dla małżonków mieszkających w Gdyni, w sytuacji gdy jeden z nich składa stosowny pozew, w którym wartość przedmiotu sporu została oznaczona choćby na pięćset tysięcy złotych, sądem właściwym będzie Sąd Okręgowy w Gdańsku. Nawet w przypadku złożenia takiego pozwu za pośrednictwem profesjonalnego pełnomocnika, takiego jak adwokat gdynia jest miastem, w którym znajduje się sąd rzeczowo właściwy, do którego pełnomocnik ten będzie musiał złożyć pozew.

Ustawowa wspólność majątkowa w czasie trwania małżeństwa może ustać między małżonkami także na skutek, m.in. ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków, ogłoszenia jego upadłości czy też orzeczenia separacji między małżonkami. W tych wypadkach, na skutek zaistnienia określonych prawem zdarzeń, dochodzi jednak do przywrócenia ustawowej wspólności majątkowej (np. na skutek uchylenia ubezwłasnowolnienia).