Masakra w Świniarsku pierwszą na Ziemi Sądeckiej podczas II WŚ

Wieś Świniarsko (gm. Chełmiec) była pierwszą miejscowością spacyfikowaną przez oddziały niemieckie na Ziemi Sądeckiej. 7 września 1939 r. wieś zajęła zmotoryzowana kolumna wojsk hitlerowskich. Wcześniej trwały walki z oddziałami polskimi, w wyniku których, zginął niemiecki oficer.  W odwecie Niemcy rozstrzelali 18 mieszkańców i spalili 26 gospodarstw. W czasie II wojny światowej, Świniarsko było wsią karną.

Czytaj również: WOJNA! 1 września 1939 r. w Nowym Sączu

Historię miejscowości i wydarzeń towarzyszących w pierwszych dniach wojny opisuje (poniżej) Wojciech Lupa, mieszkaniec tej miejscowości. 21 września 1986 r. na pamiątkę męczeństwa mieszkańców wsi, Świniarsko zostało odznaczone Krzyżem Walecznych (Krzyżem Grunwaldu III klasy). Warto dodać, że w najbliższą niedzielę (8 września, godz. 9:00) w Świniarsku w Kościele Parafialnym odbędzie się msza w intencji ofiar niemieckiej agresji.

Pierwszego września 2 Dywizja Górska pod dowództwem generała Valentina Feursteina przekracza granice ze Słowacją i atakuje Polskę wzdłuż linii Dunajca. Poprzez Krościenko, Tylmanową, Zabrzeż i Łącko piątego września docierają do Świniarska. Wszędzie tam gdzie natrafiają na jakikolwiek opór palą domy i mordują cywilów. Major Bolesław Miłka z 2. Brygady Górskiej organizuje obronę Nowego Sącza. Wybór pierwszej linii obrony pada na Świniarsko w okolicach potoku Niskówka przecinającego drogę na Nowy Sącz. Pierwsze strzały padają 5 września w godzinach przedpołudniowych. Obrona zostaje szybko przełamana i Niemcy wkraczają do Nowego Sącza. W Świniarsku pozostaje 137 Brygada Strzelców, której zadaniem jest pacyfikacja wioski. W nocy z 5 na 6 września rozstrzeliwują siedmiu mężczyzn pod pomnikiem upamiętniającym bitwę pod Grunwaldem. Egzekucje i palenie domów trwają również następnego dnia. Kapitan Walter Drück, dowódca 82 batalionu saperów wchodzącego w skład 2 Dywizji Górskiej robi zdjęcia podczas pacyfikacji.

Zamordowane w pierwszych dniach września osoby ze Świniarska:
1. BIEL JAN ur. 1855 r. nr domu 35 – spalony w domu 05.09
2. GARGAS WOJCIECH ur. 1860 r. nr domu 107 – zastrzelony na podwórku rano 06.09
3. KOSTRZEWA JAN ur. 1913 r. Brzezna – zastrzelony na drodze 05. 09 potwierdzony w księdze zgonów przez 4 świadków
4. KOSTRZEWA FRANCISZKA nr domu 94 – zastrzelona 05. 09. w czasie ucieczki z pożaru
5. KOTLARZ ANNA ur. 1899 r.? nr domu – zastrzelona 06.09. w czasie ucieczki na Gaj
6. PLATA JÓZEF ur. 1895 r. nr domu 76 – rozstrzelany 06.09.pod krzyżem
7. ROLA ANDRZEJ ur. 1882 r. nr domu 112 – rozstrzelany 06.09. pod krzyżem
8. SKOCZEŃ MICHAŁ ur. 1869 r. nr domu 22 – zastrzelony 06.09. w polu
9. SKOCZEŃ MICHAŁ ur. 1886 r. nr domu 88 – rozstrzelany 06.09.pod krzyżem lub na podwórku Jana Potoczka
10. WITECKA KUNEGUNDA ur. 1899 r. nr domu 9 – zastrzelona 05. 09. przy domu
11. WITOWSKA STEFANIA ur. 1906 r. nr domu 104 – postrzelona 05.09. przy palącym domu zmarła w nocy 06. 09
12. WITOWSKA ZOFIA ur. 1880 r. nr domu 21 – zastrzelona na drodze rano 06.09.
13. WÓJS JAN ur. 1867 r. nr domu 16 – rozstrzelany pod krzyżem 05. 09
14. WÓJS JAN ur. 1903 r. nr domu 16 – zastrzelony podczas ucieczki 05.09?
15. WÓJS JÓZEF ur. 1900 r. nr domu 16 – zastrzelony przy domu 05.09
16. WÓJS WOJCIECH ur. 1880 r. nr domu 36 – rozstrzelany 06. 09. pod krzyżem
17. ZYGMUNT JAN ur. 1878 r. nr domu 20 – rozstrzelany 05. 09. pod krzyżem

Dalszej masakrze zapobiegła interwencja Adama Schreinera polskiego patrioty pochodzenia niemieckiego, mieszkańca pobliskiego Podrzecza. Pomordowanych mój dziadek Jan przewiózł na cmentarz na Helenie, gdzie zostali pochowani w zbiorowej mogile.

2. Dywizja Górska kontynuowała działania zbrojne w kierunku Jasła, Rzeszowa i Przemyśla gdzie zakończyła kampanie wrześniową.

Valentin Feurstein dowodził później obroną klasztoru Monte Casino. Nigdy nie był sądzony za zbrodnie wojenne. Wydał książkę wspomnieniową. Zmarł z przyczyn naturalnych w 1970 roku.

W tym samym roku ginie w wypadku samochodowym Walter Drück, autor zdjęć. Nigdy nie poniósł kary za popełnione zbrodnie. Do cywila zostaje przeniesiony w stopniu generała-majora i pracuje jako szef działu eksportu producenta wozów strażackich.

Opr. Rafał Kmak
fot. archiwum, wikipedia