23 lutego – Światowy Dzień Walki z depresją

Ogólnopolski Dzień Walki z Depresją został ustanowiony w 2001 roku przez Ministerstwo Zdrowia w celu upowszechnienie wiedzy na temat depresji i zachęcenie chorych do leczenia. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) depresja stała się już czwartą najpoważniejszą chorobą na świecie i jedną z głównych przyczyn samobójstw. Eksperci prognozują, że do 2030 roku stanie się też pierwszą na świecie najczęściej diagnozowaną jednostką chorobową. Dotyka aż 350 milionów ludzi na całym świecie, w tym 4 miliony w Polsce. Duża część z tego, to również nastolatki.

Czytaj również: Małopolska: więcej zwolnień lekarskich z powodu zaburzeń psychicznych i zachowania

Głównym celem Światowego Dnia Walki z Depresją jest psychoedukacja społeczeństwa na temat depresji – czym jest, jak zapobiegać i leczyć. Realizowanie profilaktyki z obszaru zdrowia psychicznego to najważniejszy krok, którego głównym celem powinno być  nie tylko przekazanie wiedzy i zwiększenie świadomości na temat istoty chorób psychicznych, a przede wszystkim nauczenie społeczeństwa konkretnych umiejętności tj. jak reagować w zetknięciu się z depresją, co mówić i jak mówić, co robić, a czego nie robić. Ta długofalowa praca i zaangażowanie różnych instytucji, fundacji może się przyczynić do tego, że stygmatyzacja chorych psychiczne całkowicie zniknie, a ludzie będą chcieli się leczyć i nie będą wstydzić się prosić o pomoc. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że nieleczona depresja jest chorobą śmiertelną.

CZYM JEST DEPRESJA I JAK JĄ ROZPOZNAĆ?

Depresja to choroba, która może dotknąć człowieka na każdym etapie życia, bez względu na płeć, wiek, status społeczny. Według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 do podstawowych klinicznych objawów pierwszego epizodu depresyjnego należą:

1. obniżony nastrój– pojawia się rano i utrzymuje się przez większą część dnia, prawie codziennie, niezależnie od okoliczności; poczucie smutku i przygnębienia;
2. utrata zainteresowaniadziałaniami,  które do tej pory sprawiały przyjemność, lub dochodzi do zanikania odczuwania przyjemności – tak zwana anhedonia, czyli zobojętnienie emocjonalne;
3. osłabienie energiilub szybsze męczenie się: coś co wcześniej nie było dla nas trudne do wykonania w depresji sprostanie najmniejszej czynności to jak zdobycie Himalajów.

W tym miejscu chciałabym się zatrzymać i wskazać, że depresja coraz częściej dotyka dzieci i młodzież, a statystyki są bardzo niepokojące. W raporcie opublikowanym przez Prezesa Fundacji UNAWEZA Martynę Wojciechowską- Inicjatorkę projektu „MŁODE GŁOWY. Otwarcie o zdrowiu psychicznym” 2023 możemy przeczytać, że w Polsce już co trzeci uczeń ma podejrzenie depresji, a 4 na 10 uczniów myślało o podjęciu próby samobójczej, a co 10 uczeń badany uczeń podjął próbę samobójczą. Cały raport dostępny pod linkiem:

https://mlodeglowy.pl/wp-content/uploads/2023/04/MLODE-GLOWY.-Otwarcie-o-zdrowiu-psychicznym_-Raport-final.pdf

Objawami depresji u dzieci, podobnie jak u osób dorosłych są:

• smutek;
• obniżone poczucie własnej wartości;
• widoczne zmiany w obszarze aktywności psychoruchowej – spowolnienie lub pobudzenie;
• widoczne ograniczenia albo rezygnacja z zainteresowań i aktywności, które dotychczas sprawiały radość (tzw. anhedonia);
• poczucie braku nadziei i sensu życia;
• zaburzenia koncentracji uwagi;
• trudności i zmiana dotychczasowego wzorca snu: (mogą utrzymywać się wyraźne trudności z zasypianiem lub wczesne wybudzanie);
• nawracające myśli o śmierci i samobójstwie;
• zaburzenia odżywiania: wzrost lub spadek apetytu;
• zwiększona męczliwość;
• spadek energii.

– Depresja to zaburzenie nastroju, w którym po prostu przestaje się cokolwiek chcieć. Pracując z dziećmi i młodzieżą zauważam, że bardzo często rodzice kwalifikują taką zmianę w postawie swojego dziecka w aspekcie lenistwa, niepodporządkowania się, lekceważenia dorosłego. Często osoby, które nie doświadczyły depresji, uważają, że zaburzenia depresyjne to jedynie fanaberia “słabych” ludzi – mówi mgr Beata Bulzak, psycholog szkolny. 

Musimy pamiętać, że w okres adolescencji wpisany jest kryzys rozwojowy nastolatków. Wiek dojrzewania to bardzo ważny etap w życiu młodego człowieka. Przejście z etapu dziecięcego do etapu młodzieżowego to wiele zmian, nastolatek poszukuje siebie, swojej tożsamości, poznaje swój temperament, osobowość.

Analizując statystyki często właśnie w tym okresie nastoletnim dochodzi do kryzysu psychicznego i diagnozuje się depresję. Typowym objawem, który możemy dostrzec pracując z dziećmi i młodzieżą to uczucie pustki i problem z ukazaniem jakiejkolwiek emocji czy pozytywnej czy negatywnej. Drugim symptomem, który może nas rodziców, nauczycieli, wychowawców zaniepokoić to spadek energii u młodego człowieka. Ten brak energii nie będzie wiązał się z braku chęci, a z neuroprzekaźnictwa  U osób cierpiących na depresję przekaźniki mobilizujące tj. dopamina i serotonina są wyraźnie obniżone. To właśnie z tego powodu następuje spadek energii.

Kolejnym ważnym objawem , który rodzice mogą zauważyć u swojego dziecka to wspomniana już wyżej anhedonia – brak odczuwania przyjemności. Najczęściej widać to u nastolatków, którzy byli bardzo aktywni, angażowali się w szkole w różne wydarzenia, realizowali swoje pasje – nagle przestają dla nich mieć te rzeczy znaczenie. Stopniowo się wycofują z wcześniejszych aktywności, odsuwają się z relacji z rówieśnikami, wolą zostać w swoim pokoju, chętniej uciekają w świat online. Przy tych trzech głównych objawach depresji: obniżony nastrój, brak energii, anhedonia – występują także problemy w sferze treści myślenia. Osoby cierpiące na depresję bardzo często nieadekwatnie się oceniają. Uważają się za gorszych, czują się bezużyteczni na świecie, nie mają planów na przyszłość.

Aaron Beck, jeden z ojców psychologii poznawczej wyróżniał negatywną triadę, która skupia właśnie te trzy elementy poznawcze:

• Ja – „Jestem bezwartościowy”.
• Świat – „świat jest nieuczciwym miejscem”.
• Przyszłość – „Zawsze będę ponosił porażki”.

Z poznawczą triadą Becka, osoba chorująca na depresję, ma negatywną wizję: siebie, swoich przeszłych doświadczeń (świat wokół dostarczył wyłącznie negatywnych doświadczeń) i przyszłość. 

Bardzo często w kontakcie z rodzicami słyszę, że dziecko stało się agresywne, opryskliwe, zbuntowane w relacji z rodzicem. Tutaj również należy być bardzo czujnym i na takie sygnały. Dziecko często ma problem z wyrażaniem tego co  czuje, jakie emocje mu towarzyszą.

Szczególnie u małych dzieci właśnie pod taką maską agresywnego zachowania może kryć się depresja.

Należy pamiętać również, że depresja to nie tylko problemy z nastrojem. Bardzo często to w/w zaburzeń psychicznych dołączają objawy somatyczne, czyli cielesne tj. częstsze bóle głowy, brzucha, wymioty. W depresji osoby zaczynają zaniedbywać obowiązki codzienne: dorośli mają problem z pójściem do pracy, dzieci i młodzież będą wykazywać dużą absencję szkolną –  na co należy reagować, zainteresować się takim dzieckiem, udzielić pomocy.

Depresja to choroba śmiertelna. Depresję można i powinno się leczyć.

W pierwszym kroku widząc zmianę w codziennym funkcjonowaniu dziecka, dorosłego należy skorzystać z pomocy psychologa, który przyjrzy się dokładniej objawom, wyjaśni czym jest depresja, a w dalszym wsparciu pokieruje do specjalisty psychiatry. Po zdiagnozowaniu przez psychiatrę depresji i wprowadzeniu farmakoterapii, kolejnym bardzo ważnym elementem w zdrowieniu jest podjęcie psychoterapii. Psychoterapeuta pomoże zrozumieć depresję i wskaże jak odzyskać kontrolę nad swoim życiem.

W kampanii realizowanej przez Ministerstwo Zdrowia „Program Zapobiegania Depresji
w Polsce na lata 2016-2020” wykorzystano hasło: „Naucz się mówić do osób chorych na depresję”. Zobacz ten krótki spot, który zrealizowała agencja Fabryka Komunikacji Społecznej.

 

Czego nie mówić do osoby w depresji:

• Weź się w garść – inni mają gorzej.
• Ogarnij się.
• Przestań użalać się nad sobą.
• Każdy ma gorsze i lepsze momenty.

Te powyższe komunikaty kierowane do osoby z depresją mogą pogorszyć stan takiej osoby. Nie krytykujmy chorego, nie należy chorego „uszczęśliwiać na siłę” , czy zmuszać do spotkań towarzyskich.

Pamiętaj i otocz osobę cierpiącą na depresję opieką, wsparciem, zainteresowaniem. Zamiast używać wyżej wymienionych zwrotów wykaż zainteresowanie zapytaj o samopoczucie takiej osoby: co czuje, zapytaj oto co dziś robiła, na co ma dziś ochotę. Osobę chorą na depresję warto nakłaniać do prostych codziennych aktywności, zaproponować spacer, zachęcać do wykonywania prostych prac domowych, ale nie należy nic robić na siłę. 

Zwroty, których możemy się nauczyć i stosować to:

• „jesteś dla mnie ważna/ważny”,
• „jestem tutaj żeby Cię wspierać”,
• „pamiętaj, że nie jesteś sama/sam”,
• „możesz liczyć na mnie”.

To co najważniejsze możemy zrobić dla osoby cierpiącej na depresję to być po prostu. Twoja obecność będzie najważniejsza. Wspieraj także w leczeniu, doceniaj nawet najmniejsze postępy.

Pamiętaj, że nie jesteś sam/a. Z depresją można wygrać, to jest choroba, która sama nie minie. Konsultacja ze specjalistą, włączenie farmakoterapii i psychoterapii pozwoli na powrót do normalnego i szczęśliwego życia.

Materiał powstał przy współpracy z Psycholog Szkolną mgr Beatą Bulzak.

Fot.: ilustracyjne (pixabay.com)