Zapalenie oskrzeli u dziecka – objawy i leczenie

Kaszel jest jednym z najczęstszych objawów występujących w przeziębieniu u dzieci. Stanowi mechanizm obronny umożliwiający oczyszczenie dróg oddechowych z czynników drażniących. Czasami wynika jedynie z podrażnienia przesuszonego gardła, ale może również być objawem zapalenia oskrzeli. Czy przy zapaleniu oskrzeli u dziecka objawy są jednoznaczne i czy zawsze konieczny jest antybiotyk?

Czynniki ryzyka, rodzaje i przyczyny zapalenia oskrzeli u dzieci

Oskrzela razem z częścią krtani, tchawicą i płucami stanowią tzw. dolne drogi oddechowe. Tchawica rozdziela się na dwa główne oskrzela: prawe i lewe, które wnikając do wnęki płuc, stanowią element jego korzenia¹. Infekcje dolnych dróg oddechowych, wśród których znajduje się zapalenie oskrzeli, występują u dzieci stosunkowo często, szczególnie w okresie jesienno-zimowym. Przy zapaleniu oskrzeli u dziecka objawy bywają bardzo dokuczliwe, jednak w większości przypadków choroba mija bez konsekwencji, a jedynie w nielicznych przypadkach dochodzi do komplikacji i rozwija się zapalenie płuc².

Przyczyny

Zapalenie oskrzeli u dzieci najczęściej wywołane jest przez wirusy. Przede wszystkim rhinowirusy, adenowirusy, enterowirusy, wirusy paragrypy, grypy i RS, koronawirusy. Uważa się, że zakażenia bakteryjne są raczej efektem wtórnej infekcji oskrzeli osłabionych wcześniejszym stanem zapalnym. Badania bakteriologiczne zapalenia oskrzeli u dzieci wykazują najczęściej obecność pneumokoków, gronkowców, Hemophilus influenzae, paciorkowców hemolizujących i Moraxella catarhalis³.

Rodzaje

Przy zapaleniu oskrzeli u dziecka objawy, a szczególnie długość trwania kaszlu, pozwalają dokonać podziału i wyróżnić dwa rodzaje zapalenia oskrzeli⁴:

1. ostre zapalenie oskrzeli – ogólne objawy chorobowe mijają zwykle w ciągu kilku dni, natomiast sam kaszel może utrzymywać się nawet kilka tygodni;
2. chroniczne zapalenie oskrzeli – mokry kaszel może utrzymywać się przez kilka miesięcy, a nawet lat (rzadkie u dzieci).

Czynniki ryzyka

Niektóre dzieci chorują na zapalenie oskrzeli znacznie częściej od innych, uważa się, że te predyspozycje związane są z oddziaływaniem kilku czynników. Zwiększone ryzyko zachorowania na zapalenie oskrzeli występuje u dzieci z alergiami, astmą, przewlekłym zapaleniem zatok, powiększonymi migdałkami i narażonymi na wdychanie dymu papierosowego².

Zapalenie oskrzeli u dziecka – objawy

Bez względu na rodzaj (ostre/przewlekłe) zapalenie oskrzeli zawsze wiąże się z występowaniem kaszlu. Najczęściej jest mokry i utrzymuje się on przynajmniej kilkanaście dni (w pierwszych dniach kaszel może być suchy), czasami może wywoływać wymioty. Niekiedy zapalenie oskrzeli u dziecka objawia się również gorączką (choć na ogół niezbyt wysoką) i ogólnie złym samopoczuciem. Może występować również chrypka, katar, ból gardła, głowy. Osłuchowo występują rzężenia i świsty w obszarze oskrzelowym².

Leczenie zapalenia oskrzeli u dzieci

Wirusowe podłoże większości przypadków zapalenia oskrzeli jest wskazaniem do leczenia objawowego². Przy kaszlu mokrym warto zastosować leki mukoaktywne, które dzięki oddziaływaniu na aparat rzęskowy, usprawniają usuwanie wydzieliny z dróg oddechowych ³ np. Deflegmin Baby, ponieważ kaszel jest w zapaleniu oskrzeli u dziecka objawem niewątpliwie najbardziej dokuczliwym. W początkowej fazie choroby, która może wiązać się z występowaniem kaszlu suchego utrudniającego zasypianie, warto zastosować na noc leki przeciwkaszlowe działające na ośrodkowy (np. butamirat, pentoksyweryna)  lub obwodowy (lewodropropizyna) układ nerwowy ³ Dalsze postępowanie zależy od występowania dodatkowych objawów, takich jak:

• gorączka – w przypadku wystąpienia wysokiej temperatury podaje się leki przeciwgorączkowe;
• ból gardła – podanie środków uśmierzających ból i łagodzących uczucie podrażnienia;
• katar – płukanie roztworem soli morskiej lub podanie kropli udrażniających.

Dodatkowo można zastosować nebulizację i aromaterapię z użyciem olejków eterycznych ułatwiających oddychanie. Dziecku należy zapewnić odpoczynek i podawać duże ilości płynów.

Większość dzieci po około 10 dniach odczuwa zdecydowaną poprawę².

Jeśli przy podejrzeniu wirusowego zapalenia oskrzeli u dziecka objawy nie ustępują po tym czasie lub zauważa się wręcz ich nasilenie, konieczna jest wizyta u pediatry, ponieważ może to wskazywać na zakażenie bakteryjne. W przypadku wystąpienia zapalenia oskrzeli o podłożu bakteryjnym konieczne jest zastosowanie antybiotykoterapii.

Najpowszechniejszym powikłaniem zapalenia oskrzeli jest zapalenia płuc².

Bibliografia:

1. Lorkowski J., Wilk R., Penkin E., Hładki W., Anatomia kliniczna układu oddechowego, Ostry dyżur nr 2-3/2018, 65-70.
2. Madormo C., How to recognize bronchitis in kids and how it’s treated, 2021.
3. Diagnostyka i leczenie wybranych infekcji oraz stanów zapalnych dróg oddechowych. Wytyczne dla lekarzy POZ – Lekarz POZ – Termedia
4. Zimlich Rachael, Acute bronchitis vs. chronic bronchitis, 2021.