Elektrociepłownia na odpady w Nowym Sączu

Ta publikacja powstała, jako materiał, który może pomóc mieszkańcom Nowego Sącza w wypracowaniu stanowiska na temat lokalizacji elektrociepłowni/spalarni na odpady w Nowym Sączu na terenie firmy NEWAG za środki prywatne, bez angażowania środków miasta.

Czytaj również: Spalarnia śmieci w Nowym Sączu? Radni za, Newag konsultuje

Proces obiegu śmieci komunalnych:
1. Gospodarstwo domowe wytwarza odpady.
2. Gospodarstwo wstępnie segreguje odpady.
3. Firma/miasto odbiera odpady. Wedle obecnej stawki za 19 zł od osoby.
4. Miejska firma prowadzi segregacje odpadów w celu recyklingu. W 2020 31% odpadów podlegają recyklingowi i sprzedaży. Reszta odpadów to odpady zmieszane – odpady gorszego typu zawierające: składniki organiczne, tworzywa sztuczne, papier, szkło. Odpady takie trzeba składować albo utylizować.
5. Odpady zmieszane trafiają na składowisko, to zbyt dużo wedle wymogów prawa; są ograniczenia do 10% w 2030, poza tym składowiska miejskie się szybko zapełniają, nastąpi rychło brak miejsca.
6. Dla rozwiązania problemu istnieją alternatywy: a) zwiększenie poziomu recyklingu, b) budowa biogazowni-kompostowni, c) stworzenie nowego wysypiska, d) wybudowanie spalarni. Te możliwości może traktować rozdzielnie, albo łącznie.

Poniżej przedstawiono 11 ASPEKTÓW związanych z powstaniem elektrociepłowni/spalarni. Zwróciliśmy się także do NEWAG SA z pytaniami odnośnie kwestii związanych z funkcjonowaniem inwestycji. NEWAG udzielił odpowiedzi, które są przytoczone dosłownie.

ASPEKT 1 – składowanie odpadów miejskich.
To zasadniczy aspekt, który powinien zostać uwzględniony przy decydowaniu o budowie i lokalizacji elektrociepłowni i spalarni w Nowym Sączu. Sprawa śmieci w Sączu, to niełatwa kwestia.
Istnieje obowiązek prawny aby 50% odpadów było poddane recyklingowi po procesie sortowania. Reszta odpadów trafia na tzw. śmietnik. W przypadku Nowego Sącza to około 15 tysięcy ton rocznie, przy obecnym poziomie recyklingu. Istniejące możliwości składowania wyczerpią się ciągu kilku lat, przy obecnym poziomie recyklingu, wykonywanym w zdecydowanie za niskim poziomie. Wedle danych ratusza recykling jest na poziomie 30%, ale wedle nowego algorytmu rozliczeniowego (zmiana w 2021) może to być na poziomie 20%. W tym kontekście należy rozważać inwestycję spalarni odpadów.
Rozwiązaniem jest tworzenie nowego, alternatywnego składowiska, albo kompostowni i biogazowni. To wiążę się z kosztem, co docelowo wpłynie na wzrost ceny odbioru śmieci z obecnego poziomu 19 zł. Miasto ponosi koszty składowania „gorszych śmieci”, a także koszt ich utylizacji poza miastem w innych spalarniach. Koszt utylizacji odpadów po sortowaniu (tworzenie tzw. RDF) ma tendencję wzrostową na rynku może w krótkim okresie, kilku lat, osiągnąć poziom około 1 tysiąc złotych za tonę. Przy takim poziomie kosztów miasto musiałoby wydawać około 15 milionów rocznie na utylizacji odpadów komunalnych. Obecne koszty miasta związane z odpadami to prawie 20 milionów złotych rocznie.
Jeżeli sprawa odpadów mieszanych, które nie podlegają recyklingowi nie zostanie załatwiona, to mieszkańców Nowego Sącza czekają podwyżki opłat za wywóz śmieci. Obecna stawka 19 złotych jest zaniżona i w kontekście nierozwiązanego problemu śmieciowego stawki mogą wzrosnąć do 30, a nawet 40 złotych w najbliższych latach.
(Tematowi gospodarki odpadami poświęcony zostanie osobna publikacja.)

ASPEKT 2 – emisja zanieczyszczeń z elektrocieplni/spalarni
Istnieją 2 sporne stanowiska. Pierwsze mówi o małej emisyjności w stosunku do miejskich ciepłowni zasilanej węglem. Drugie stanowisko kwestionuje tę opinię.
Emisja

Mówi się o poziomie emisji porównywalnej ze spalaniem gazu. Kontrowersyjna jest emisja rakotwórczych dioksyn i furanów. Ona istnieje, ale jej skala jest kilka razy mniejsza niż poziom emisji z pieców na węgiel. Zwolennicy spalarni zupełnie pomijają tą kwestię. Uważają, że te instalacje są zupełnie bezpieczne. Przeciwnicy zaś twierdzą, że istnieje problem z dotrzymaniem obowiązujących standardów i zdarzają przekroczenia limitów emisji dioksyn. Konieczne jest utrzymywanie wysokiej temperatury (minimum 850 stopni), a dla odpadów zawierających związki chloru temperatura 1100 stopni. Niekontrolowany spadek temperatury spalania zwiększa emisję dioksyn. Szkodliwe jest także wygaszanie i uruchamianie spalania.
Z 1 m3 odpadów powstaje 6-8 tys. m3 szkodliwych spalin i pyłów zawieszonych. W spalarniach typu BAT (najlepsza dostępna technologia) stosuje się szereg specjalistycznych filtrów, które niwelują w znacznym stopniu te zanieczyszczenia, ale nie są w stanie wyeliminować ich w 100%, podobnie jak filtry w elektrociepłowniach węglowych. Spalarnie odpadów są wyposażone w węzły usuwające zanieczyszczenia ze spalin. Standardowy ciąg technologiczny obejmuje: odpylanie spalin, ich odsiarczanie (wiązanie tlenków siarki), redukcję tlenków azotu, płuczki wyłapujące zanieczyszczenia kwaśne ze spalin, filtry (z węgla aktywowanego) absorbujące metale ciężkie, LZO oraz dioksyny i furany.
(Tematowi zanieczyszczenia w dioksyny i furany poświęcona będzie osobna publikacja.)
Odór
Drugim zagadnieniem jest smród. W nowoczesnych instalacjach on nie powstaje, ale konieczne jest: przewożenie w odpowiednich pojazdach, szczelność budynku (podciśnienie) i filtrowanie powietrza (węgiel aktywny). W Monte Carlo, Wiedniu, Kopenhadze i Libercu takie instalacje są w mieście. Inwestorzy tworzą estetyczne budynki i zagospodarowują otoczenie w obawie przed oporem mieszkańców, chcąc dowieść bezpieczeństwa i braku smrodu Inwestor-Newag także zapowiada utworzenie miniparku przy instalacji.
Projektowana spalarnia będzie produkować energie cieplną, która będzie zasilać istniejącą instalację cieplna MPEC. Spalane odpady zmieszane zastąpią spalany węgiel. Około 5 kilogramów odpadów odpowiada energetycznie kilogramowi węgla. To wpłynie na znacznie mniejszą emisję: dwutlenku siarki, azotanów, pyłów w znaczącej skali. Sprawa dioksyn została opisana powyżej.
Odpady

W wyniku działania spalarni powstają odpady, które są całkowicie zagospodarowywane, tworzy się żużel, który jest używany przy budowie dróg. Powstają także popioły kwalifikowane jako substancje niebezpieczne, które wymagają specjalnego składowania. To około 3% takich niebezpiecznych odpadów.

ASPEKT 3 – uciążliwy transport
To częsty zarzut. W przypadku planowanej instalacji w Nowym Sączu o wydajności 90 tysięcy ton będzie to kilkanaście pojazdów dziennie, założona ładowność tira (typ platforma) to 24 tony. Przy pojazdach o mniejszej ładowności, ilość dzienna pojazdów się zwiększy. Uciążliwość można zmniejszyć, gdyby transport był realizowany w nocy.

ASPEKT 4 – kary za niski poziom recyklingu.
Samorząd ma obowiązek poddawania 50% zawartości śmieci selekcji i recyklingowi. Do 2035 poziom ten wyniesie 65%. Nowy Sącz realizuje zobowiązanie obecnie na poziomie 31%, czyli jest znacznie pod progiem. Inwestycja elektrociepłowni/spalarni nie załatwi tej sprawy, konieczne są wysiłki i inwestycje związane ze zwiększeniem poziomu recyklingu. Osiągnięty poziom jest najniższy w ciągu 6 lat, najwyższy poziom to 47% w 2018. Kary zostały zawieszone w 2020 roku. W przypadku Sącza jej poziom to kilka milionów złotych. Czy ta kwota wystarczy aby podnieść poziom recyklingu w mieście? Jeżeli będą kary, to należy się spodziewać wzrostu cen wywozu śmieci.
Przeciwnicy spalarni podnoszą argument, że spalarnie źle wpływają negatywnie na poziom recyklingu, twierdząc, że gminy preferują „wygodne” spalanie, zamiast sortowania i wykorzystywania odpadów poprzez recykling. Dodatkowo w wyniku recyklingu można kilkakrotnie więcej uzyskać energii z odpadów niż w procesie spalania. Recykling spowoduje znacznie mniej emisji dwutlenku węgla niż podczas spalania odpadów.
(Tematowi recyklingu poświęcona będzie osobna publikacja.)

ASPEKT 5 – pozyskiwanie energii elektrycznej.
Instalacja spalarni jest także elektrociepłownią. W instalacji o wielkości 90 tysięcy ton może powstać energii elektrycznej o wartości kilkunastu milionów rocznie, podobna ilość ciepła. Można domyślić się, że w pierwszej kolejności będzie wykorzystywana przez firmę Newag, a nadwyżka energia elektryczna zostanie dostarczona, sprzedana do Tauron. Energia produkowana w instalacji spalarni może być tańsza, ponieważ nie obciążona opłatami emisyjnymi. Na tym etapie trudno powiedzieć o skali i ewentualne korzyści dla miasta i mieszkańców w postaci tańszej energii. Inwestor deklaruje moc 8MW energii elektrycznej wytwarzanej w kogeneracji z ciepłem. Daje to około 60 tysięcy megawatogodzin rocznie. To są założenia przy szczytowym obciążeniu instalacji. Zakładając średni poziom 80% wykorzystania szczytowych mocy będzie to około 50 tysięcy megawatogodzin. Obecna cena hurtowa energii elektrycznej w Małopolsce to 375 złotych. Daje to około 20 milionów przychodów rocznie.
Inwestor nie ma możliwości prawnych dostarczania nadwyżki energii elektrycznej bezpośrednio do mieszkańców Nowego Sącza, ale istnieje pośredni sposób, wystarczy przekazać jakąś część przychodów z tego tytułu na rzecz miasta, które rozdysponuje te środki na dopłaty dla miejskich instytucji, albo dla mieszkańców. O tym decydować będzie rada miasta. Jeżeli byłoby to na przykład 5-10% przychodów, to kwoty byłyby całkiem spore.
Zadaliśmy to pytanie do NEWAG. Otrzymaliśmy taką odpowiedź:
„Rozważany projekt zakłada produkcję w kogeneracji około 8 MW energii elektrycznej. Wytworzona energia elektryczna zgodnie z przepisami nie jest nie jest udostępniana bezpośrednio mieszkańcom, a przekazywana do sieci na podstawie koncesji.”

ASPEKT 6 – pozyskiwanie energii cieplnej.
Kogeneracja zakłada produkowanie oprócz energii elektrycznej także energii cieplnej. Inwestor deklaruje 23 MW mocy. To około 200 tysięcy megawatogodzin. To są założenia przy szczytowym obciążeniu instalacji. Zakładając średni poziom 80% wykorzystania szczytowych mocy będzie to około 150 tysięcy megawatogodzin. Część tej energii będzie zużywał na własne potrzeby firmy, ale resztę, całkiem sporą dostarczy do miejskiej sieci cieplnej. Zakłada się, że będzie to aż 80% potrzebnego ciepła rocznie. Koszt megawatogodziny ciepła na rynku to około 150 zł. Daje to całkiem sporą kwotę przychodów, bo około 25 milionów rocznie.
W przypadku energii cieplnej inwestor ma możliwości bezpośredniego dostarczania ciepła do miejskiej sieci. Istnieje już rura pomiędzy NEWAG a MPEC, trzeba tylko zwiększyć jej przepustowość. Czy inwestor proponuje coś konkretnego mieszkańcom i miastu? Chodzi jakieś gwarancje utrzymania cen, a może nawet jakieś konkretne upusty w stosunku do bieżących stawek ciepła.
Zadaliśmy to pytanie do NEWAG. Otrzymaliśmy taką odpowiedź:
„Elektrociepłownie wykorzystujące ekologiczny surowiec w postaci odpadów nienadających się do recyklingu, nie są obciążone kosztami związanymi z handlem emisjami CO2, co pozwoli zaproponować odbiorcom ciepła w Nowym Sączy konkurencyjne, stabilne ceny, a w konsekwencji wpłynie pozytywnie na opłaty ponoszone przez mieszkańców. Jest to bardzo istotne z perspektywy nie tylko funkcjonowania, ale przede wszystkim rozwoju miejskiej sieci ciepłowniczej.”

ASPEKT 7 – jak jest w Polsce i innych krajach
W Polsce istnieje 8 samorządowych spalarni: Warszawa, Kraków, Białystok, Konin, Poznań, Szczecin, Bydgoszcz, Zabrzu, Gdańsk. Planowane w Łodzi i Gliwicach. Budowa instalacji wiązała się z protestami społecznymi, które z czasem wygasały. Zawsze chodziło o zanieczyszczenia i kwestia uciążliwości transportu.
W Niemczech funkcjonuje 98 spalarni, 3 w Czechach, 2 w Słowacji, 126 we Francji, 34 w Szwecji. W całej Europie funkcjonuje 500 instalacji. Ciekawym przykładem jest Szwecja. W 2001 r. wysypiska w Szwecji przyjmowały 50% odpadów, a w 2012 r. już zaledwie 1% (!). Taka przemiana w 11 lat ma charakter rewolucyjny. Czy cos takiego jest możliwe w Nowym Sączu?

ASPEKT 8 – korzyści podatkowe dla miasta.
Trudno się spodziewać takich korzyści z kilku powodów. Jako inwestycja będzie zwolniony z podatku CIT, a zatrudnienie – podatki PIT – w takim przedsięwzięciu będzie niskie, bo to mocno zautomatyzowane przedsięwzięcia.
Zadaliśmy to pytanie bezpośrednio do inwestora. Nie otrzymaliśmy odpowiedzi. Udzielenie odpowiedzi wiązałoby się z ujawnieniem zyskowności z inwestycji, a te dane są już wrażliwe.

ASPEKT 9 – wielkość elektrociepłowni
Wielkość elektrociepłowni, jaką deklaruje inwestor-Newag to 90 tysięcy ton rocznie. To znacznie przekracza ilość śmieci grupy ODPADY w Nowym Sączu. Te należy szacować w najbliższych latach po wzroście poziomu recyklingu na około 15 tysięcy ton rocznie. Pozostaje 75 tysięcy ton. Ta arytmetyka wskazuje na to, że utylizacji będą podlegać odpady z innych gmin, z szacunków wynika, że nie tylko powiatu nowosądeckiego. Instalacja o podobnej wielkości w Koninie obsługuje 37 gmin sąsiednich. To będzie źródłem korzyści dla inwestora. Funkcjonowanie instalacji oparte będzie o spalanie odpadów, które będą pochodzić z innych gmin, tylko około 15% odpadów będzie pochodzić z Nowego Sącza. Taka wielkość inwestycji jest podyktowana czynnikami ekonomicznymi i rachunek biznesowym.

ASPEKT 10 – alternatywne spalarnie w regionie
Od wielu lat, firma Empol, regionalny potentat w dziedzinie odpadów stara się uzyskać pozwolenia na budowę spalarni w Gorlicach, moc przerobowa spalarni to 100 tysięcy ton. Jest już blisko finalizacji, ale inwestycja spotkała się z protestami mieszkańców. Gdyby jednak ta inwestycja powstała, to odpady z Nowego Sącza i innych gmin powiatu byłyby tam spalane.
Można także rozważać inwestycje w samorządową w spalarnię. Koncepcja: miasto Nowy Sącz wraz z gminami powiatu nowosądeckiego zakłada „spółdzielnię”, która buduje spalarnie na około 40 tysięcy ton; to powinno wystarczyć dla gmin powiatu nowosądeckiego; gminy dokładają się do inwestycji proporcjonalnie do ilości odpadów, które powstają na ich terenie. Inwestycję taką należy szacować na kwotę do 200 milionów złotych; należałoby wybrać dobrą lokalizację, która uwzględnia powstanie infrastruktury do przesyłu ciepła do miasta. Niewątpliwą zaletą takiej inwestycji byłby rachunek ekonomiczny oparty o założenie, że spalarnia bilansuje się na zero, bo nie musi zarabiać; spalarnie komercyjne stawiają sobie za cel zysk. Ostatecznie mieszkańcy miasta i gmin powiatu będą mniej płacić za wywóz odpadów. Ale taka inwestycja ma charakter teoretyczny. Zasadniczą alternatywą dla spalarni pozostaje wysoki poziom recyklingu.

ASPEKT 11 – korzyści dla miasta i mieszkańców.
Budowa spalarni/elektrociepłowni to sprawa mocno drażliwa społecznie. Wszystkie dotychczasowe lokalizacje spotykały się z burzliwymi protestami mieszkańców. Zapewne tak się stanie również w Nowym Sączu. Ostateczny głos będzie należeć do rady miasta. To ona wraz z ratuszem może i powinna prowadzić rozmowy z inwestorem w imieniu mieszkańców. Można w tym zakresie wypracować konstruktywną UMOWE SPOŁECZNĄ, której beneficjentami będą wszystkie strony, także mieszkańcy Nowego Sącza. Umowa będzie skonkretyzowana, spisana i podpisana publicznie przez przedstawicieli NEWAG i miasta. Chodzi głównie o korzyści jakie może uzyskać miasta i jego mieszkańcy, którzy w zamian za zgodę na lokalizację i możliwość zarabiania sporych pieniędzy.

Zadaliśmy to pytanie o korzyści dla miasta i mieszkańców bezpośrednio do inwestora. Uzyskaliśmy następującą odpowiedź:
„Dzięki realizacji inwestycji Nowy Sącz zyska:
• rozwiązanie problemu zagospodarowania odpadów nienadających się do recyklingu w obliczu zamknięcia składowiska i konieczności ograniczenia składowanych odpadów do jedynie 10%;
• ekologiczne źródło energii cieplnej dla Miasta, odejście od węgla i ograniczenie
zanieczyszczenia powietrza;
• tańszą energię cieplną dla mieszkańców;
• ograniczenie wzrostu opłat za zagospodarowania odpadów komunalnych wytwarzanych przez mieszkańców;
• oszczędność w budżecie miasta dzięki zaangażowaniu środków inwestora prywatnego.”

Publikacja opracowana przez ekspertów Instytutu Karpackiego na podstawie danych i badań dostępnych publicznie.
Ciekawe, co o inwestycji budowy spalarni odpadów w Nowym Sączu sądzą mieszkańcy? To wieloaspektowy problem i wszystkie kwestie powinny zostać wzięte pod uwagę. Mieszkańcy powinni się wypowiedzieć, a radni gminni uwzględnić ich głos przy podejmowaniu decyzji.

Platforma GŁOS OBYWATELSKI umożliwia partycypację mieszkańców w podejmowaniu ważnych decyzji w gminie. Tutaj można oddać swój GŁOS LINK

fot. Newag.pl